ماده 101 قانون مالیات های مستقیم و تفسیر تبصره های آن

همانطور که می‌دانید، درآمد بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی مثل کشاورزی و تولیدی مشمول پرداخت مالیات می‌شود. علاوه بر آن، نوعی از مالیات هم وجود دارد که بر مجموع درآمدهای اشخاص متمرکز است.

برای دریافت مالیات از درآمد اشخاص حقیقی دو حالت وجود دارد؛ مالیات مستقیم جداگانه بر اقلام مختلف درآمدی و مالیات مستقیم بر کل درآمد شخص حقیقی. هرساله هنگام تدوین بودجه‌ی عمومی کشور توسط دولت مطابق ماده 101 قانون مالیات های مستقیم سقفی برای معافیت مالیاتی مشاغل در نظر گرفته می‌شود که بر اساس بودجه‌ریزی سال 1400 این سقف 36 میلیون تومان است. این بدین معناست که شما به‌عنوان یک واحد تولیدی در بیشترین حالت ممکن و در شرایطی که تمام شرایط لازم را داشته باشید، نهایتا 36 میلیون تومان معافیت مالیاتی دریافت خواهید کرد.

اطلاعاتی که درباره قانون مالیات‌های مستقیم وجود دارد در بسیاری از موارد نامفهوم است و یا با زبان کاملا تخصصی نوشته شده است. در این مقاله تلاش می‌کنیم آنچه که لازم است پیرامون این ماده، تبصره‌ها، ضوابط، کارکردها و همچنین معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات های مستقیم را بررسی کنیم. چنانچه در این زمینه نیاز به مشاوره و راهنمایی دارید، مشاوران ما در شرکت حسابداری تدبیر حساب می‌توانند شما را راهنمایی کنند.

ماده 101 قانون مالیات های مستقیم

همه‌ی افراد هنگامی که شروع به کار اقتصادی می‌کنند، باید فرآیند تحویل اظهارنامه‌ی مالیاتی را انجام دهند. بر اساس این ماده، درآمدهای سالانه‌ی تمام افراد و واحدهای تولیدی مشمول پرداخت مالیات است. دخیل بودن قوانین موجود در سایر ماده‌های قوانین مربوط به مالیات مستقیم، ممکن است شما را سردرگم کند.

بر اساس این قانون تمام کسانی که اظهارنامه‌ی مالیاتی خود را تقدیم اداره مالیات محل زندگی خود کرده‌اند، باید بر اساس نرخ‌نامه‌ای که در ماده‌ی 131 آمده است، مالیات بر درآمد خود را پرداخت کنند. البته در پرداخت آن، ماده 84 قانون مالیات های مستقیم هم تاثیرگذار است. بنابراین:

1. بر اساس ماده 101 و با در نظر گرفتن ماده 131 تمام واحدهای اقتصادی باید سالانه مبلغ مالیات بر درآمد خود را بر اساس نرخ و درصد تعیین‌شده پرداخت کنند.
2. بر اساس ماده 84 هم میزان معافیت از «مالیات درآمد» هر سال در بودجه‌ی سالانه گنجانده می‌شود. با این تعریف کسانی که بر اساس ماده 101 قانون مالیات مستقیم موظف به پرداخت مالیات هستند، باید در موعد مقرر اظهارنامه‌ی مالیاتی خود را تسلیم کنند تا بتوانند از مزایای معافیت مندرج در ماده 84 همین قانون استفاده کنند. درصورتی که تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر صورت گرفته باشد، مبلغ کل درآمد (ماده 101) از میزان معافیت (ماده 84) کسر شده و پرداخت باقیمانده‌ی آن بر اساس نرخ‌نامه (ماده 131) ضروری خواهد بود.

تبصره های ماده 101 قانون مالیاتی

این ماده دارای تبصره‌هایی می‌باشد که لازم است از قواعد مربوط به آن‌ها آگاه باشید. این تبصره‌ها به تمام ابهام‌هایی که ممکن است در زمینه‌ی دریافت و پرداخت مالیات مستقیم وجود داشته باشد، پاسخ داده است. چگونگی دریافت معافیت در فعالیت‌های اقتصادی گروهی، قوانین حاکم بر شراکت زن و شوهر و همچنین قوانین مبتنی بر فوت یکی از سرمایه‌گذاران ازجمله مواردی است که در تبصره‌های ماده 101 به آن اشاره شده است.

تبصره 1 ماده 101 قانون مالیات های مستقیم

بر اساس قوانین و ضوابط، مشارکت‌های مدنی چه به‌صورت قهری انجام شوند و چه به صورت اختیاری، شرکا تنها حق استفاده از دو معافیت را دارند. بر این اساس زمانی که در یک فعالیت اقتصادی دو شریک یا چند شریک حضور داشته باشند، تنها دو فقره معافیت مالیاتی مشمول آن‌ها خواهد شد اما مبلغ معافیت بین آن‌ها تقسیم می‌شود. بنابراین مهم نیست که در فعالیت اقتصادی برای خود چند شریک تعریف کنید، در نهایت تنها دو عضو از گروه سرمایه‌گذاری واجد دریافت معافیت خواهند بود.

• نکته‌ی یک: در شرایطی که شرکا با هم رابطه‌ی زوجیت داشته باشند، نمی‌توانند از دو فقره معافیت استفاده کنند و فعالیت آن‌ها تنها مشمول یک فقره معافیت خواهد شد.
• نکته‌ی دو: درصورتی که یکی از شرکا فوت کند، سایر شرکا یا قائم مقام قانونی او می‌تواند مبلغ معافیت را در درآمد سالانه‌ی سایر اعضا تقسیم کند تا از خالص درآمد سالانه‌ی آن‌ها کسر شود.

تبصره ۲ ماده ۱۰۱ قانون مالیات های مستقیم

در بسیاری از موارد ممکن است مجموع درآمد سالانه‌ی یک شخص حقیقی تنها از یک منبع درآمدی نباشد و او از چند منبع کسب درآمد کند. در این شرایط مجموع درآمدهای او در تمام واحدهای تولیدی تنها واجد دریافت یک فقره معافیت خواهد بود و مبلغ معافیت از کل درآمد سالانه‌ی او کسر خواهد شد.

ابهام‌های مربوط به ماده 101 قانون مالیات مستقیم

در برخی از موارد که ممکن است افراد با استفاده از ترفندهایی قصد استفاده از خدمات معافیت مالیاتی را داشته باشند، قانون شرایط خاصی را در نظر گرفته است. به‌طور مثال در مشاغلی همچون پزشکی، نماینده‌های بیمه و سردفتر اسناد رسمی ممکن است صاحب شغل ادعا کند که دارای شریک است تا بتواند از مزایای دو فقره معافیت استفاده کند.

اما در پاسخ باید گفت قانون انجام فعالیت‌هایی مثل پزشکی و دفترداری را قائم به شخص تعیین کرده است و مجوز این مشاغل با استناد به حرفه‌ی شخصی یک فرد صادر شده است. بنابراین در چنین مشاغلی امکان داشتن شریک وجود ندارد و افراد نمی‌توانند ادعای داشتن شریک کنند. از همین رو دریافت دو فقره معافیت هم منتفی خواهد شد.

سخن آخر

همانطور که دیدید واحدهای تولیدی که به‌صورت مستمر فعالیت اقتصادی دارند، باید هر سال بر اساس ماده 101 قانون مالیات های مستقیم بخشی از درآمدهای خود را به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند. بنابراین اگر شما هم به دنبال این هستید تا از قوانین مربوط به این ماده آگاه شوید و نسبت به پرداخت مالیات اقدام کنید، بهتر است این قواعد را بدانید. تسلیم به‌موقع اظهارنامه مالیاتی و همچنین استفاده‌ی صحیح از مزایای معافیت مالیاتی می‌تواند شما را از بیشترین حد معافیت سالانه بهره‌مند کند.