آیا تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی اجباری است؟

بسیاری از کسبه و فعالان صنفی، معمولاً با این پرسش به سراغ ما می‌آیند که آیا اساساَ تسلیم اظهارنامه مالیاتی اجباری است؟ پاسخ داده به این پرسش چندان سخت نیست اما نیاز است تا با ارائه توضیحات دقیقی، مؤدی را نسبت به علل اهمیت این موضوع توجیه کنیم. تشریح کامل علل اهمیت، نیازمند یادداشت مجزایی بود و به همین علت تصمیم گرفتیم تا در یادداشت پیش رو، به روال یادداشت‌های دیگر مجموعه، آنچه که لازم است در مورد اجباری بودن تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی بدانید را شرح دهیم.

چرا اظهارنامه مالیاتی ارسال می‌کنیم؟

برای اینکه متوجه شویم که آیا یک کار اجباری هست یا نه، بد نیست تا ابتدا در این مورد که اساساً انگیزه و علت انجام کار چیست کنکاش کنیم. علت ارسال اظهارنامه مالیاتی این است که سیستم مالیاتی ایران در سال‌های اخیر به سمت خوداظهاری پیش رفته است. در سیستم مالیاتی خوداظهاری، اظهارنامه مالیاتی کسب و کارها، اشخاص حقیقی و حقوقی، مبنای تصمیم‌گیری اداره امور مالیاتی در مورد میزان مالیات پرداختی است. در گذشته شیوه محاسبه مالیات علی‌الرأس بود. در شیوه علی‌الرأس، ممیزی‌ها و کارشناسان اداره امور مالیاتی با بررسی وضعیت مالی شما، خود در مورد میزان مالیات پرداختی شما تصمیم می‌گرفتند. این روش معایب زیادی داشت که تشریح کامل آن‌ها در راستای اهداف این متن نیست اما در یک کلام می‌توان گفت که برآورد تصمیمات مسئولان و خواست مؤدیان حرکت به سوی خوداظهاری بود و خوداظهاری بدون در دست داشتن اظهارنامه فاقد معنی است. پس هدف اصلی از تنظیم اظهارنامه مالیاتی دسترسی اداره امور مالیاتی به اطلاعات مالی مؤدی است.

اگر اظهارنامه مالیاتی ارسال نکنید؛ بازگشت به عقب

چنانچه به هر علتی مؤدی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی سرباز زده و از این موضوع اجتناب کند، ابتدایی‌ترین واکنش اداره امور مالیاتی تبدیل کردن روش محاسبه مالیات مؤدی از خوداظهاری به علی‌الرأس است. این بدان معنی است که در این صورت ممیزی و کارشناسان سازمان امور مالیاتی در مورد میزان دارایی و اموال شما تصمیم گرفته و بر همین مبنا به شیوه علی‌الرأس و بدون دخالت خود شما، میزان مالیاتی که باید پرداخت کنید را اعلام می‌کنند. به بیانی دیگر در صورت اجتناب از تسلیم این اظهارنامه شما دیگر باید تسلیم تصمیمات ممیزی‌ها و مراجع بررسی اداره امور مالیاتی باشید. در بسیاری موارد، تصمیمات و انتخاب‌های ممیزی‌ها به مذاق مؤدیان خوش نیامده و هزینه‌هایی اضافی را بر کسب و کار تحمیل خواهد کرد. باور داشته باشید که سود شما در گرو خوداظهاری و تنظیم اظهارنامه مالیاتی است.

بدبینی به نفع کسب و کار شما نیست

عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی به طرز واضحی باعث بدبینی مراجع بررسی سازمان امور مالیاتی نسبت به کسب و کار شما خواهد شد. اگر خواهان فعالیت در بازار و فضای تجاری ایران هستید، نیاز است تا رابطه‌ای مثمر ثمر با نهادهای نظارتی، از جمله سازمان امور مالیاتی کشور داشته باشید. بخش مهمی از موفقیت کسب و کار در گرو رابطه مثبتا مؤدی و سازمان است. متأسفانه گاهاً مؤدی با انجام برخی امور و تخطی از قواعد مد نظر سازمان، باعث بدبینی سازمان خواهد شد. این بدبینی بیش از آنکه فکرش را بکنید برای شما هزینه‌زا خواهد شد. در بسیاری موارد حتی پس از بازگشت مؤدی به مدار خوداظهاری، اظهارنامه مالیاتی او با بدبینی بررسی شده و ممکن است به سادگی رد شود. فراموش نکنید که رد شدن اظهارنامه شاید اتفاق نادری باشد اما بنا به تصمیم سازمان امور مالیاتی ممکن است، اظهارنامه مالیاتی شما به علت عدم انطباق با واقعیت رد شود و این اصلاً خوب نیست. زیرا به سرعت پس از وارد شدن به برخی چالش‌های مالی، احتمالاً مجبور به گردن نهادن به شیوه علی‌الرأس خواهید شد.

پیروی از قانون، ضمانت اجرایی تسلیم اظهارنامه مالیاتی

در کنار موارد فوق واقعیت این است که شما بدون داشتن پرونده مالیاتی، بخش مهمی از توانایی مانور اقتصادی و داد و ستد در بازار را از دست خواهید داد؛ شاید بتوان گفت که عملاً کسب و کار شما فلج خواهد شد. تصور فعالیت یک کسب و کار بدون داشتن پرونده مالیاتی، بیشتر به رویا یا شاید هم کابوس شباهت داشته باشد. به موازات الزامی بودن تشکیل پرونده، شما توسط سازمان امور مالیاتی شناسایی شده و باید نسبت به عملکرد مالی خود پاسخگو باشید. بی‌توجهی شما نسبت به تسلیم اظهارنامه و در ادامه امتناع شما از پرداخت مالیات‌های تعیین شده، پایان خوشی را برای شما به همراه ندارد. قوانین تعیین شده در سطح کشور به طرز قاطعی در مقابل فرار مالیاتی ایستاده و مؤدیان را مجبور به پیروی از اصول مالیاتی می‌کند. قانونگذار به روشنی جریمه‌های مختلفی را برای متخلفان در نظر گرفته است؛ از جریمه‌های مالی تا حبس یا تعطیلی کسب و کار. پس ضمانت اجرایی قانونی نیز عاملی است تا بدانید که تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی ، یک باید است. خوداظهاری روشی کارآمد است. (چنانچه قصد دارید با مجازات فرار مالیاتی بیشتر آشنا شوید، مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم)

تشویق در کنار تنبیه؛ با پیروی از قوانین تشویق خواهید شد

در برابر جریمه‌های یاد شده در بخش پیشین، قانونگذار برای افرادی که به نحو احسن همکاری خود را با سیستم خوداظهاری مالیاتی نشان داده و در ارسال اظهارنامه مالیاتی مطابق جداول زمانی عمل کرده‌اند، جوایز و موارد تشویقی را تدارک دیده است. در بسیاری موارد حتی انجام وظایف مالیاتی پیش از موعد تعیین شده از سوی سازمان نیز کمک می‌کند تا شما شامل تشویق‌های مختلفی شوید. بسیاری از تشویقی‌های تعبیه شده از سوی قانونگذار تحت عنوان بخشودگی معرفی می‌شوند. معمولاً قانونگذار معین می‌کند که در برابر همکاری تمام و کمال مؤدی، درصد خاصی از مالیات او شامل بخشودگی خواهد شد.

در نهایت؛ آیا اجباری است؟

هم بله و هم خیر. دقت داشته باشید که ضابط قضایی یا کارمند سازمان به طرز محسوسی شما را اجبار به ارسال اظهارنامه نمی‌کنند اما مجموعه علل فوق باعث می‌شوند تا هر کسی دریابد که تسلیم اظهارنامه مالیاتی ، بیش از هر کسی به نفع خود مؤدی است. پس شاید اجبار به معنی تام کلمه نباشد اما در عمل با توجه به جریمه‌ها و پیامدهای منفی، می‌توان گفت ارسال اظهارنامه مالیاتی اجباری است. اگر خواهان ثبت سابقه‌ای روشن و مثبت از خود در سازمان امور مالیاتی هستید باید همکاری مناسبی با سیستم خوداظهاری مالیاتی داشته باشید. برپایی یک کسب و کار در ایران، بدون پیروی از قوانین مالیاتی، یک کابوس تلخ و غیر قابل اجرا خواهد بود.

اگر تا کنون برای تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی سال 98 اقدام نکرده‌اید، می‌توانید برای دریافت مشاوره مالی با متخصصین ما در تدبیر حساب ارتباط بگیرید.